NIEUWS  NOUVELLES  NEWS

 

DAG DER ZEELIEDEN

 

Een te onbekende herdenking in Maritieme middens en bij het grote publiek .

 


Monument voor de gesneuvelde zeelieden, Antwerpen.

Het was in het jaar 1919 dat het besef groeide dat zeevarenden, een groot offer hadden gebracht door hun bijdrage aan de oorlogsinspanningen. Constant Smeesters, toenmalig voorzitter van de Antwerpse afdeling van de Koninklijke Belgische Zeevaartbond, nam toen het initiatief tot het oprichten van een monument ter nagedachtenis van de gesneuvelde Belgische zeelieden en het organiseren van een jaarlijkse herdenking.

Het heeft tot september 1930 geduurd voor het monument werd ingehuldigd op de Zeeuwse Koornmarkt, tussen het gebouw van het voormalige loodswezen en de rechter schelde-oever. Tevens werd er een Eucharistieviering voorzien.
De afgelegde belofte werd gehouden: elk jaar had een plechtigheid plaats telkens op de laatste zondag van de maand september. Het is feit dat sinds 1930 tot op heden de herdenkingen ononderbroken hebben kunnen plaatsvinden, zelfs tijdens de oorlogsjaren van WO II. Weliswaar was het tijdens de oorlogsperiode een plechtigheid in mineur, zonder vaandels en trompetgeschal. De bezettende overheid gedoogde enkel dat er toen slechts één krans werd neergelegd door de Antwerpse  havencommandant, die wel vergezeld mocht zijn van de voorzitter en de ondervoorzitter van het Comité. Het was wel een minimale herdenking, maar de traditie werd toch gered.

Vanaf het jaar 1945 werden de plechtigheden ieder jaar bijgewoond door een vertegenwoordiger van de Koning, die dan ook telkens een bloemenkrans neerlegt in naam van zijne Majesteit. Uitzonderlijk was het een lid van de koninklijke familie die de vertegenwoordiging op zich nam.

In het jaar 1990 werd door het Inrichtend Comité besloten af te wijken van het traditioneel scenario. In plaats van de zielenmis, onmiddellijk gevolgd door de plechtigheid aan het monument, te organiseren op de laatste zondag van september, werd geopteerd om de manifestatie aan het monument te voorzien tijdens het weekeinde van de Antwerpse bevrijdingsfeesten, meestal op de 1ste zaterdag  van de maand september. 
De kerkelijke plechtigheid zou echter behouden blijven op de laatste zondag van de maand september. Deze beslissing werd vooral geïnspireerd om de plechtigheid aan het monument der zeelieden te integreren in het kader van de bevrijding van de haven van Antwerpen.

Mis in de St.-Pauluskerk te Antwerpen.

In hetzelfde jaar 1990 werden de doelstellingen van het  Inrichtend Comité belangrijk uitgebreid: in de toekomst zouden jaarlijks naast de gesneuvelde zeelieden van beide oorlogen, ook zeevarenden worden herdacht die tijdens de uitoefening van hun beroep overleden zijn. Bovendien werd besloten verdienstelijke zeelieden van de Koopvaardij en de Marine te huldigen, eventueel een eenheid van de Koopvaardij of van de Marine en hun bemanningen. 
Vermeldenswaard is  nog  het feit dat onmiddellijk na de plechtigheid aan het monument de aanwezigen door de Stad Antwerpen uitgenodigd worden op een receptie op het Stadhuis, op het "Schoon Verdiep". In 2022 was de receptie in de namiddag, net voor de plechtigheid. Bij het afsluiten van de ceremonie wordt aan de gehuldigde personen of zij die hen vertegenwoordigen door de burgemeester een stadmedaille op naam van de gehuldigde aangeboden.


Stijlvolle receptie op het stadhuis van Antwerpen.


Het gewapend detachement van de Marine. 

Sedert de oprichting, en vooral na WO II, heeft het Comité voor het organiseren van de jaarlijkse manifestaties steeds kunnen rekenen op de volle medewerking van de militaire en burgerlijke Overheden. Zo stelt het Militair Commando van de Provincie Antwerpen enkele militairen ter beschikking en de Marine doet het nodige om met een gewapend detachement en met haar muziekkappel  de plechtigheid op te luisteren.

 

Bij de jaarlijkse activiteiten van het Comité wordt ook naar de mate van het mogelijke de jeugd betrokken zoals studenten van de Hogere Zeevaartschool en leerlingen van Cenflumarin, leden van het Koninklijk Marine Kadettenkorps en Zeescouts. Zij hebben ongetwijfeld ook steeds mee bijgedragen tot het sfeervol verloop van de plechtigheden.

 

De Stad Antwerpen zorgt voor de nodige tribunes, vlaggenmasten en vlaggen, spreekgestoelte en geluidsinstallatie. De Antwerpse Politiediensten zorgen voor het vrijhouden van de site en het vlot verkeer. Zonder deze steun, maar ook zonder de giften van openbare diensten, maritieme firma's, vaderlandslievende verenigingen en sympathisanten zou het onmogelijk zijn de jaarlijkse plechtigheden met de gepaste luister te organiseren.

 

Een ietwat vergeten aspect.

Slechts een handvol ‘insiders’ weten dat er ook een tweede monument bestaat. Het betreft vandaag een sober en ingetogen opgestelde rij van 24 arduinen stenen met de vermelding van de gezonken  (gekelderde) koopvaardijschepen met een lijst per schip van de gesneuvelde zeelieden. Vroeger stond dit monument in de inkomhal van van de A.M.I. (Agence Maritime Internationale nv) aan de Sint Katelijnevest 61 te Antwerpen.  

Velen hebben dit gedenkteken zien verdwijnen zonder een idee te hebben wat ermee is gebeurd.
Sedert een twintigtal jaren is dit verhuisd naar Fort st. Marie, de oude Marinebasis Kallo in Zwijndrecht en op 07.05.1997 aldaar plechtig opnieuw ingewijd.

 

In 2000 werd het oorspronkelijke monument van 12 stenen uitgebreid naar 24 stenen  –  de bijkomende 12 stenen zorgden voor een passende herdenking voor de gesneuvelden van hele Belgische koopvaardij in de 2e wereldoorlog.
Het werd toen ook door de “Koninklijke Verbroedering der Belgische Zeelieden ter Koopvaardij van de oorlogen 14-18 & 40-45” – “Fraternelle Royalle des Marins Marchands Belges des Guerres 14-18 & 40-45” overgedrage aan het gemeentebestuur van Zwijndrecht.


Een deel van het monument in Kallo.

Quasi onbekend is de jaarlijkse ceremonie gehouden wordt ter nagedachtenis van de betrokken zeelui. Op 16 november 2022 ll. was een kleine delegatie aanwezig op het terrein aan het monument om in een ingetogen plechtigheid de zeevarenden die hun leven geofferd hebben in de strijd tegen het Fascisme, te herdenken.
In aanwezigheid van een delegatie van het gemeentebestuur van Zwijndrecht werd door Schepen Ann Van Damme, benadrukt dat we, door het verleden te herdenken, de toekomst beter kunnen maken.  

Ik hoorde ook het verhaal van een zoon en kleinzoon, in  dezelfde persoon, die me vertelde hoe zijn vader, een aspirant officier, zijn grootvader die gezagvoerders was, probeerde te redden waarbij beiden mee met het schip ten onder gingen. Dit zijn uiteraard pakkende verhalen die blijven hangen.

Vele verhalen zijn geschreven over de dappere militairen die de konvooien begeleidden en heroïsche daden verrichtten. Te weinig aandacht kregen de bemanningen van koopvaardijvloot waarbij 855  slachtoffers vielen. Zij waren tenslotte het doelwit van de aanvallen.
De erkenning van hun verdiensten en bijdragen aan de oorlogsinspanningen wordt teveel vergeten.


Monument in fort St.Marie


Eerbetoon tijdens de ceremonie.

Alle zeelui, recreatief of professioneel, weten dat de zee het nodige respect eist. Het leven als zeevarende is op zich al niet voor iedereen weggelegd. Het is een veeleisende job die speciale karaktertrekken vraagt. Dit in combinatie met het varen in een oorlogssituatie versterkt het besef over wat deze personen hebben moeten doorstaan.
Laten we dit nooit vergeten.

 

Oproep:
Bij deze willen wij ieder oproepen om, in de toekomst, meer aandacht hieraan te schenken, en om de vermeldingen in de media en nieuwsbrieven te noteren in hun agenda.
Uw aanwezigheid bij de herdenkingen versterkt de samenhorigheid om dit stukje, teveel vergeten geschiedenis voor het nageslacht te bewaren. Er is nood aan meer communicatie met de jeugd, die het potentieel in zich draagt om zulke verschrikkingen in de toekomst uit de wereld te bannen.

De Koninklijke Vereniging Oudgedienden van de Zeemacht en Marine is steevast aanwezig op de plechtigheden met een grote of kleinere delegatie. Wij doen een warme oproep aan alle leden en geïnteresseerden om mee aan te sluiten bij de volgende editie van deze plechtigheid.

Wij hopen om u allen bij een volgende ceremonie te mogen begroeten.

Dankbetuiging.


Hierbij willen wij uw speciale aandacht vragen aan de grote bezieler van de organisatie “DAG DER ZEELIEDEN”, kapitein ter lange omvaart Alain Pels. Met onvermoeibare inzet en steeds enthousiast zet hij zich in om de gedachtenis van gevallen zeelieden levend te houden. Hijzelf, het Comité en alle betrokkenen, verdienen ons diepste respect voor hetgeen zij belangeloos doen.  

Meer informatie, afbeeldingen en reportages over de activiteiten vindt u op www.dagderzeelieden.be 

Auteur    : Benny Verbist.
Bronnen : Kapt.t.l.o.  Alain Pels.
: Wijlen Kapt. t.l.o. Roger Smet.
Foto’s      : Mevr. Suzanne Nys.
: Dhr. Flor Van Otterdyk.
Met dank aan hun bijdrage.

 

 

 

  LMB-BML 2007 Webmaster & designer: Cmdt. André Jehaes - email andre.jehaes@lmb-bml.be